5.
Webern Varianten
(1965)

Play

Niël heeft zich gedurende zijn hele leven bezig gehouden met de muziek van Webern. Tegenover wat hij als uitwassen van het 12-toons-systeem beschouwde (de rekenarij van het serialisme) benadrukte hij de band van Weberns muziek met de traditie (Wagner, Brahms, Wolf, Mahler): ‘Webern is altijd romanticus gebleven’. Tevens was Niël een ‘rasechte’ Limburger en fervent Maastrichtenaar, die tot in het eind der zestiger jaren ook zelf carnaval vierde. Reeds in 1954 speelde het MSO een door hem voor het carnavalsconcert gecomponeerde Passacaille carnavalesque, elf variaties op een harmonische sequens van elf maten. Ook in de jaren daarna stond bij dat soort uitvoeringen (met muzikale grappen en grollen) gelegenheidswerk van zijn hand op het programma. In 1964 bestelde het LSO opnieuw werk bij NIël, nu voor het twaalfde carnavalsconcert op 23 februari 1965. Ditmaal dus een muziekstuk op basis van twaalf tonen. Dat werd het Divertimento over een maat van Anton Webern, gecomponeerd door de (schuilnaam) Joods-Chinese musicus Tamytneil Lyntietam. Het mag gelden als de carnavaleske versie van deze Webern varianten; het begin van beide is gelijk, maar het Divertimento ontwikkelt zich vrijer. Overigens heeft Niël (als goedmakertje, quasi om de wat rauwe atonale ervaring weg te spoelen?) op de uitvoering van het Divertimento (attaca!) een door de trompettist ingezette en vervolgens massaal meegezongen orkestrale zetting laten volgen van 't oer-Maastrichtse carnavalslied: En Jij moet niet zo draa-haa-jen. Jij moet niet zo schuddelen met je gat!
Het Webern-fragment is de 1ste maat uit diens Kantate nr.1 opus 29 uit 1939. De teksten zijn van Hildergard Jone (Sarajewo 1891 – Punkersdorf bij Wenen 1963). De eerste maat van zowel de Varianten van Niël alsook de Kantate van Webern bestaat uit 3 4-stemmige samenklanken: tezamen de 12 chromatische tonen.
  • Bezetting: symfonieorkest
  • Uitvoering: Conservatorium (Maastricht) Symfonie Orkest o.l.v. Jean-Pierre Rieu
  • Opname: 14 december 1990 cassette 18.
  • Uitgave: Donemus