Variationen und Fugen für Klavier
(ca. 1970)
– deze Variationen und Fugen für Klavier (gecomponeerd voor Peter Soeters, première in 1974, waarvan radio-uitzending).
– Variationen und Fugen für die Orgel (zie hieronder bij 12).
– Variationen und Fugen voor klarinet-kwartet. (geschreven op verzoek van Marcel Hanssens, de leider van het Belgisch Klarinetten-Kwartet, maar nooit door hen uitgevoerd; mogelijk kennen we het in de bewerking voor het Maastrichtse saxofoonkwartet, in een uitvoering bij gelegenheid van het huldigingsconcert voor Niël 60–jaar op 23 oktober 1978, opname ROZ DAT 3, cassette 30).
Ter verduidelijking hier een aantal sleutelbegrippen in het muzikale denken van Niël:
|
Motief. moet worden verstaan in de zin van Webern's uitleg
(Der Weg zur Neuen Musik): één toon is slechts een losstaande
klank, muziek wordt het pas wanneer deze toon een beweging is naar een tweede
toon. ‘Motief’ is dus letterlijk: een basale muzikale beweging, waarin
een ordening van tijd in klank.
Gestalte. Alle muziek is als idee in kern gegeven; die ideële kern wordt door de componist in concrete gestalten uitgewerkt. Niëls muziek heeft –zoals alle ‘ goede’ muziek – verbinding met die ideële kern (traditie), die komt tot ons in de concrete vorm (gestalte) van dit muziekwerk, in het eigen dialect van deze componist. De muzikale oer-idee (vgl. ειδοσ van Plato) kan dus in een muziekstuk, maar ook in verschillende ‘muzieken’ vele concrete gestalten aannemen. Variationen. Niël geeft hiermee aan dat het betreffende muziekstuk is opgebouwd uit een veelvoud van gestalten, dat wil zeggen: concrete uitwerkingen van in origine één (abstract) muzikaal idee. Met Fugen bedoelt Niël niet fuga, maar iedere vorm van gelaagdheid in een muziekstuk; er zijn meerdere muzikale acties tegelijkertijd of op elkaar betrokken. Volgens mij is dat enigszins vergelijkbaar met vormen van sociaal gedrag, zoals: dialoog of samenspraak, tegenspraak, discussie, beschouwing, meditatie, enzovoort. |
- Bezetting: piano
- Delen: 1. Ruhig, 2. Sehr schnell, 3. Langsam.
- Uitvoering: Peter Soeters
- Opname: overname van de radio-uitzending, waarschijnlijk van het op 13 mei 1986 door de ROZ opgenomen concert, zie boven bij 8. Stufen. cassette 7